Stres Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Geçen hafta, eski bir arkadaşım aradı. Sesinden bir gariplik vardı, ama ne olduğunu anlamadım. Konuştukça, iş yerindeki yoğunluktan, ilişkilerindeki sıkıntılardan ve hayatın getirdiği belirsizliklerden ne kadar bunaldığını fark ettim. Birkaç dakika sonra, kendimi birden ona öğüt vermeye başlamışken buldum. O anda, stres bozukluğunun belirtilerini biraz daha derinlemesine düşündüm. Hepimiz stresle başa çıkmaya çalışıyoruz, ama bazen bu yük o kadar ağırlaşıyor ki, farkında olmadan hayatımızı ele geçirebiliyor.
Stresin Gözle Görülmeyen Yüzü
Aslında, stresin belirtileri çoğu zaman gözle görülmeyebilir. Yani, fiziksel bir rahatsızlık gibi değil. Ama birinin yanında dururken, yüzündeki huzursuzluğu ya da sesindeki yorgunluğu duyabilirsiniz. Stresin, bedeni ve ruhu ne kadar zorlayabildiğini yakın çevremden gözlemledim. Örneğin, iş yerinde her gün üst üste gelen toplantılar, sonuçlarını beklediğim projeler ve bitmek bilmeyen mailler beni sıkıştırdıkça, bazen akşamları yatağa girdiğimde kalbim duracak gibi hissediyorum. O kadar hızlı atıyor ki, sanki her şey bir anda üstüme yıkılacak.
İşte tam da burada, stres bozukluğunun belirtilerinin neler olduğunu anlamak, önemli bir adım. Eğer birinin hayatında bu belirtiler mevcutsa, bir şeylerin yanlış gittiğini fark edebilmek ve bununla yüzleşmek gerekiyor. Hadi gelin, stresin “görünmeyen” belirtilerine birlikte bakalım.
1. Uyku Sorunları
Birçok insan için stres bozukluğunun en bariz belirtilerinden biri, uyku düzensizlikleridir. Sabahları uyanmak bir işkenceye dönüşebilir, geceleri ise sürekli bir huzursuzluk hissi. Benim de dönemsel olarak yaşadığım bir şeydir bu. Özellikle sınav dönemlerinde ya da önemli bir projeye yaklaşırken, gece saat üçte uykusuz bir şekilde uyanır ve kafamda dönen düşüncelerle boğuşurum. İstatistiklere göre, stresin uykusuzlukla ilişkili olduğu kanıtlanmış bir durum. 2022’de yapılan bir araştırmaya göre, stres bozukluğu yaşayan bireylerin yüzde 70’i, uyku problemleriyle karşılaşıyor. Yani, geceleri sabaha kadar dönüp duruyor ve bu da kişinin günlük yaşamını etkiliyor.
2. Fiziksel Belirtiler
Stres sadece ruh halimizi değil, bedenimizi de etkiler. Örneğin, iş yerinde çok yoğun bir döneme girdiğimde, sırtımda bir ağrı oluşuyor. İlk başta, “Bu sadece birkaç saatlik yorulmanın etkisi” diye düşünsem de, bu ağrı gün geçtikçe artmaya başlıyor. Sırtım, başım, hatta kollarım bile gerilmeye başlıyor. Hızla artan kas gerginlikleri ve baş ağrıları, stresin bedene nasıl yansıdığının net bir göstergesidir. Amerikan Psikoloji Derneği’ne göre, stres bozukluğu yaşayan bireylerde baş ağrıları, sırt ve boyun ağrıları gibi kas-iskelet sistemi sorunları daha yaygın görülüyor.
3. Anksiyete ve Endişe
Bu belirtileri fark etmek için sadece fiziksel değil, ruhsal bir gözlem yapmak da çok önemli. En yakın arkadaşım Selin’i hatırlıyorum. O kadar endişeliydi ki, sürekli kaygılarla yaşıyor, durup dururken “Ya şunu yapamazsam? Ya başaramazsam?” diye düşünüyordu. 20’li yaşlarımda ben de benzer bir kaygı yaşamıştım. Bir proje sunumuna girmeden önce, karnımda o “gözle görünmeyen” ama keskin acıyı hissediyordum. 2019 yılında yapılan bir araştırmada, stres bozukluğu yaşayanların yüzde 60’ının anksiyete belirtileri gösterdiği görülmüş. Kafamızda sürekli dönen “ya şöyle olursa?” soruları, bu durumun en belirgin işaretlerindendir.
4. Konsantrasyon Sorunları
Bir başka stres bozukluğunun belirtisi de konsantrasyon eksikliği. İş yerinde ya da okulda, yaptığınız şeylere odaklanmak bazen gerçekten zor olabiliyor. Anca düşüncelerinizin arasında kayboluyorsunuz. Geçenlerde çok yakın bir arkadaşım, bir akşam yemeği sırasında “Ben artık konsantre olamıyorum. Bilgisayarımı açtığımda ne yapacağımı unutuyorum!” demişti. Gerçekten, bu kadar normal bir şey gibi görünse de, aslında çok önemli bir uyarı olabilir. Stresin etkisiyle zihnimiz dağılabilir ve bu da günlük işlerimizi yaparken büyük sıkıntılar yaratabilir.
5. İrritabilite: Hızlı Sinirlenme
En son fark ettiğim belirtiler arasında irritabilite yer alıyor. Yani, sinirlilik hali… Herkesin birbirine gülümsediği, keyifli olduğu bir ortamda, ben bazen o kadar çabuk sinirleniyorum ki, kendim bile şaşırıyorum. “Neden bu kadar sinirliyim?” diye düşündüğümde, fark ettim ki aslında stres, sürekli baskı altında olmak ve buna dayanamamak sinirlerimi zorluyor. 2021’de yapılan bir araştırma, stres bozukluğu yaşayan bireylerin çoğunun daha sinirli ve tahammülsüz olduğunu ortaya koymuştu. Belki de sinirli olmamın tek sebebi, o an bir şeyleri tam olarak kontrol edememekti.
Sonuç: Stresle Yüzleşmek
Stres bozukluğunun belirtileri nelerdir diye sorarsanız, aslında cevabı hayatımızın her anında bulabiliriz. Uykusuzluk, fiziksel ağrılar, kaygı, konsantrasyon bozukluğu ve sinirsel patlamalar… Bunlar hep stresin bedelidir. Ama stresle başa çıkmanın yolları da var. Veriye dayalı araştırmalar, stresle başa çıkmak için egzersiz yapmanın, sağlıklı beslenmenin ve profesyonel destek almanın etkili olduğunu söylüyor.
Sonuçta, stresle başa çıkarken en önemli şey, onu kabul etmek ve ona karşı koymak yerine, ona nasıl daha sağlıklı bir şekilde yaklaşabileceğimizi öğrenmek. O yüzden stresin belirtileriyle ilgili farkındalığınızı artırarak, kendinizi biraz daha dinleyin.