Bir Psikoloğun Merakıyla: Zonguldak’tan Ayrılan İller ve İnsan Zihninin Ayrılık Hikayesi
İnsan davranışlarını inceleyen bir psikolog olarak, coğrafi ayrılıkların yalnızca haritalarda gerçekleşmediğini bilirim. “Zonguldak’tan hangi iller ayrıldı?” sorusu, yüzeyde tarihsel ve idari bir bilgi talebi gibi görünür. Ancak derinlerde, insan zihninin bağlanma, ayrılma ve yeniden tanımlanma süreçlerine dokunan güçlü bir metafor taşır.
Tarihsel olarak, Zonguldak’tan Bartın (1991) ve Karabük (1995) illeri ayrılmıştır. Fakat bu ayrılıklar yalnızca siyasi birer düzenleme değil, aynı zamanda kimliklerin bölünmesi, yeniden yapılanması ve “biz” duygusunun dönüşümüdür. Tıpkı bireylerin gelişim süreçlerinde olduğu gibi, şehirlerin de ayrılıkla olgunlaştığı, kendi kimliğini bulduğu bir yolculuk vardır.
Bilişsel Psikoloji Perspektifi: Ayrılığın Anlamlandırılması
Harita Değişir, Ama Zihin Direnir
İnsan beyni değişime karşı doğuştan temkinlidir. Zonguldak’tan ayrılan iller, haritada yeni sınırlar oluşturduğunda, zihin bu sınır değişikliklerini hemen kabullenmez. Çünkü alışkanlık, bilişsel konfor alanının temelidir.
Tıpkı bir insanın ilişkide yaşadığı ayrılığı kabullenememesi gibi, şehir halkı da idari ayrılıkları bir süre “geçici bir kopuş” olarak algılar. Bilişsel uyumsuzluk devreye girer — “biz bir bütündük” düşüncesiyle “artık ayrı illeriz” gerçeği çatışır.
Bu bilişsel süreç, şehir kimliğinin yeniden inşasıyla son bulur. Bartınlı, Karabüklü ya da Zonguldaklı olmak artık birer kimlik tercihi haline gelir. Böylece coğrafi ayrılık, zihinsel bir kabullenişin başlangıcına dönüşür.
Kolektif Bellek ve Aidiyet
Zonguldak halkının belleğinde, ayrılan illerle paylaşılan ortak geçmiş — maden ocakları, sanayi kültürü, işçi emeği — hâlâ güçlü bir bağ olarak kalır. Bu, bilişsel psikolojinin “kolektif bellek” kavramıyla açıklanır: bireylerin ortak hatıraları, bir topluluğun kimliğini sürdürür.
Bu nedenle Zonguldak’tan ayrılan iller, aslında zihinsel olarak tamamen ayrılmazlar. Fiziksel sınırlar çizilir, ama duygusal hatlar kalır.
Duygusal Psikoloji Boyutu: Ayrılığın İçsel Yansımaları
Bir Şehrin Ayrılığı, Bir İnsan Kalbinin Yansıması
Ayrılık, yalnızca bireyler arasında değil, toplumlar arasında da duygusal yankılar bırakır. Zonguldak’tan ayrılan Bartın ve Karabük’ün hikayesi, bir anlamda “ebeveyninden bağımsızlaşan çocuklar” metaforuyla açıklanabilir.
Bir çocuk büyür, kendi hayatını kurar; ama köklerinden kopmaz. Zonguldak için bu illerin ayrılığı, bir kayıp değil, bir olgunlaşma sürecidir. Psikolojik olarak bu, bağımlılıktan özerkliğe geçiş sürecine benzer.
Zonguldak, bu ayrılıkla birlikte yalnızlaşmış gibi görünse de, kimliğini yeniden tanımlama fırsatı bulmuştur. Bu, duygusal anlamda “yeniden doğum” sürecidir — tıpkı bireyin kendini yeniden inşa etmesi gibi.
Duygusal Bağlar ve Kopamama Hali
İnsan psikolojisinde “duygusal bağlanma” ne kadar güçlü ise, ayrılık da o kadar sancılı olur. Zonguldak, yıllar boyunca Bartın ve Karabük’ü sadece ekonomik değil, duygusal olarak da beslemişti. Bu yüzden ayrılık, kısa vadede “kaybetme duygusu” yaratmıştır.
Fakat zamanla bu duygunun yerini gurur almıştır. Tıpkı bir ebeveynin, kendi yoluna giden çocuğuyla gurur duyması gibi. Bartın’ın sahil turizmiyle, Karabük’ün sanayi ve UNESCO mirası Safranbolu’suyla güçlenmesi, Zonguldak’ın da kimliksel bir tatmin yaşamasına neden olmuştur.
Sosyal Psikoloji Perspektifi: Kimlik, Toplum ve Yeni Denge
Biz ve Onlar: Sosyal Sınırların İnşası
Toplumlar, ayrılıklardan sonra yeni “biz” tanımlar. Zonguldak, Bartın ve Karabük artık ayrı şehirlerdir; ama sosyal psikolojide bu süreç “grup kimliği” dönüşümü olarak bilinir. İnsanlar, yeni aidiyet alanları oluştururken, eski kimliklerini de koruma eğilimindedir.
Bu nedenle, bir Karabüklü hâlâ “Zonguldak kökenli” olduğunu söyler. Çünkü sosyal kimlik, yalnızca mekânsal değil; duygusal süreklilik üzerine kuruludur.
Dayanışmadan Rekabete, Rekabetten İşbirliğine
Ayrılıklar, tıpkı kardeşler arasında olduğu gibi, önce rekabet yaratır. Ancak zamanla, bu rekabetin yerini işbirliği alır. Zonguldak, Bartın ve Karabük arasındaki ekonomik ve kültürel ilişkiler, “paylaşılmış kimlik” bilincini güçlendirir.
Sosyal psikolojide bu, “karşılıklı bağımlılık” ilkesidir: ayrı olsak da, birbirimize ihtiyaç duyarız. Zonguldak bölgesinin kültürel dokusu, tam da bu ilkenin yaşayan bir örneğidir.
Sonuç: Ayrılık, Kimliğin Yeniden Doğuşudur
Zonguldak’tan ayrılan iller — Bartın ve Karabük — yalnızca haritada yeni birer nokta değildir. Onlar, bir kimliğin bölünmesi değil; bir bilincin genişlemesidir.
İnsanın psikolojik gelişiminde olduğu gibi, şehirlerin de ayrılıkla büyüdüğü, kendi benliğini bulduğu bir dönem vardır.
Bu nedenle “Zonguldak’tan hangi iller ayrıldı?” sorusunun cevabı, sadece bir bilgi değil, bir farkındalıktır: Ayrılıklar bazen uzaklaştırmaz, aksine daha derin bir bağ kurar.
Çünkü hem şehirlerde hem kalplerde, ayrılıklar çoğu zaman bir yeniden birleşmenin sessiz başlangıcıdır.